به گزارش خبرگزاری ایمنا، انسان به‌طور طبیعی برای برقراری ارتباط اجتماعی نیاز ذاتی دارد و به همین دلیل به‌دنبال موقعیت‌هایی می‌گردد تا بتوانند نیاز خود به حضور و ارتباط با سایر افراد را برطرف کنند، در این بین پیاده‌راه‌ها مسیری پویا و محلی مناسب برای انواع روابط اجتماعی است؛ به‌دنبال ایجاد سرزندگی بیشتر و تبدیل سکونتگاه‌های شهری به شهرهای انسان‌محور، بسیاری از شهرها فضاهای بدون وسیله نقلیه به نام «پیاده‌راه» ساختند.
کیفیت محیط شهر اساساً یک مفهوم چند بعدی و شامل ابعاد فیزیکی، فضایی، اقتصادی و اجتماعی محیط زیست شهری است، بر این اساس کیفیت محیط شهری می‌تواند بر روابط اجتماعی شهروندان تأثیرگذار باشد تا افراد بر اساس منافع خود، ارتباطات اجتماعی را شکل دهند و بر اساس توقعات، هنجارها و نقش‌های معین خود، به آن بپردازند.
گسترش فضاهای پیاده، نه تنها سیمای کالبدی شهرها را تغییر داده است، بلکه دگرگونی‌هایی را نیز در کیفیت زندگی شهری و رفتار اجتماعی و فرهنگ شهروندان به وجود آورده است، همچنین الگوها و روش‌های جدیدی برای حل مسائل شهری ارائه داده است که موجب تحولی عمیق در نظریه‌ها و روش‌های شهرسازی به‌ویژه در عرصه ساماندهی فضاهای شهری شده است.
«حرکت پیاده» همواره با نیازها و خواسته‌های انسان در می‌آمیزد و می‌تواند از پراهمیت‌ترین و ضروری‌ترین موارد در حقوق طبیعی استفاده‌کنندگان از فضای شهر تلقی شود، این امر مستلزم توجه بیشتر به گذرهای پیاده و عابران در سطح شهر است؛ حضور عابران پیاده در این معابر اثر زندگی بخش در کالبد شهر دارد.
با رویکرد افزایش تعاملات اجتماعی فضاهای شهری، می‌توان نتیجه گرفت که حضور خودرو در فضاهای شهری سبب کاهش چشمگیر کیفیت آن‌ها می‌شود؛ در طول ۱۰۰ سال گذشته چهار گرایش اصلی در رابطه میان خودرو و فضاهای شهری مطرح شده است که به ترتیب شامل خودرومداری، ضد خودرو، تعامل‌مداری و آرام‌سازی فعال بوده است و بر عکس، پیاده‌روی برترین شکل ایجاد تعامل انسان با محیط شهرها بوده است که در افزایش کیفیت فضاهای شهری نقش بسزایی ایفا می‌کند.
توجه به مسئله ارتقای کیفیت محیط‌های شهری و در پی آن توجه به افراد پیاده در شهر به‌عنوان عناصر اصلی تشکیل دهنده شهر و یافتن راه‌حل‌هایی برای به رسمیت شناختن عابران در سطح شهر و ارتقای کیفیت محیط‌های شهری به‌منظور افزایش رضایتمندی افراد از این محیط‌ها از جهات مختلف حائز اهمیت است.
در این راستا ایده «شهرهای پیاده‌محور» مطرح می‌شود؛ شهر پیاده‌محور به شهری اطلاق می‌شود که در آن زیرساخت‌های لازم برای پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و استفاده از حمل‌ونقل عمومی به شکل کارآمدی فراهم شده باشد، در این شهرها، پیاده‌روهای وسیع، فضاهای سبز، دسترسی به خدمات عمومی و فضاهای شهری که مردم را به تعامل اجتماعی تشویق می‌کنند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
زیرساخت‌های پیاده‌روی باکیفیت، وجود پیاده‌روهای وسیع، امن، و به دور از موانع فیزیکی با امکان پیاده‌روی برای تمام سنین و توانایی‌ها، فضاهای عمومی فعال، ایجاد میدان‌ها، پارک‌ها، دسترسی به حمل‌ونقل عمومی، خطوط حمل‌ونقل عمومی که به راحتی قابل دسترسی باشد و استفاده از آن‌ها به‌صرفه‌تر و آسان‌تر از خودروهای شخصی باشد، کاربری مختلط زمین؛ قرارگیری مکان‌های مسکونی، تجاری، اداری و تفریحی در نزدیکی یکدیگر به‌گونه‌ای که نیاز به استفاده از خودرو برای انجام کارهای روزمره کاهش پیدا کند و امنیت و آرامش ترافیکی؛ طراحی خیابان‌ها به گونه‌ای که سرعت خودروها را کاهش دهد و اولویت را به عابران پیاده دهد، از ویژگی‌های شهرهای پیاده‌محور است.
شهر اصفهان پیشگام در پیاده‌محوری و انسان‌محوری شهری
رسول میرباقری، رئیس کمیسیون عمران، معماری، شهرسازی و بافت تاریخی شورای اسلامی شهر اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با اشاره به اهمیت پیاده‌محوری در شهرسازی مدرن اظهار می‌کند: با افزایش جمعیت و ترددهای شهری، گسترش شبکه معابر به‌تنهایی کافی نیست و باید به سمت پیاده‌محور شدن شهرها حرکت کنیم.
وی ادامه می‌دهد: شهرهای پیاده‌محور در دنیا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و اصفهان نیز در این زمینه اقدامات قابل‌توجهی انجام داده است.
رئیس کمیسیون عمران، معماری، شهرسازی و بافت تاریخی شورای اسلامی شهر اصفهان با اشاره به پیشگامی اصفهان در ایجاد پیاده‌راه‌ها و فضای انسان‌محور تاکید می‌کند: از سال‌های گذشته و در دوره‌های مختلف مدیریت شهری، اصفهان همواره به بحث پیاده‌محوری و انسان‌محوری توجه ویژه‌ای داشته است.
میرباقری می‌گوید: از جمله پروژه‌های موفق این حوزه، اجرای پیاده‌راه چهار باغ است که مورد توجه مجامع داخلی و بین‌المللی قرار گرفته و به‌عنوان یک الگوی موفق شناخته شده است.
حدود ۸۰ درصد پیاده‌روهای اصفهان نوسازی و بهسازی شده است
وی با تاکید بر اهمیت توسعه حمل‌ونقل عمومی و فرهنگ‌سازی برای کاهش استفاده از خودروهای شخصی اضافه می‌کند: امکانات حمل‌ونقل عمومی باید به گونه‌ای فراهم شود که شهروندان بدون دغدغه از آن استفاده کنند و فرهنگ استفاده از حمل‌ونقل عمومی باید در جامعه تقویت شود.
رئیس کمیسیون عمران، معماری، شهرسازی و بافت تاریخی شورای اسلامی شهر اصفهان با اشاره به اقدامات انجام‌شده در راستای بهبود پیاده‌روها خاطرنشان می‌کند: حدود ۸۰ درصد از پیاده‌روهای اصفهان نوسازی و بهسازی شده است تا برای تمام شهروندان از جمله افراد با نیازهای خاص، مناسب باشد.
میرباقری می‌گوید: پروژه‌های پیاده‌محوری همچون خیابان حافظ و سپه با استقبال خوب شهروندان مواجه شده و کسبه نیز از این تغییرات رضایت دارند.
شهر پیاده‌محور نقطه متقابل شهر خودرومحور است
وحید مهدویان، مشاور و دستیار شهردار اصفهان در امور شهرسازی و معماری شهری به خبرنگار ایمنا می‌گوید: شهرهای پیاده‌محور به ساختاری نیاز دارند که شهروند بتواند با ایمنی بالا و راحتی، مسافت‌ها را پیاده طی کرده و به خدمات مورد نیازش دسترسی پیدا کند.
وی اضافه می‌کند: این شهرها علاوه‌بر تغییر سبک زندگی، سلامت جسمی و روحی افراد را افزایش داده و شاخص‌های زیست‌محیطی را بهبود می‌بخشد.
مشاور و دستیار شهردار اصفهان در امور شهرسازی و معماری شهری تاکید می‌کند: کاهش ترافیک و آلودگی هوا را به‌همراه دارند و به تقویت تعاملات اجتماعی کمک می‌کنند.
مهدویان می‌گوید: اصول طراحی شهرهای پیاده‌محور شامل دسترسی آسان به خدمات عمومی در مسافت‌های کوتاه، ایمنی و همواری معابر، پیش‌بینی فضاهای استراحت همچون نیمکت‌ها و سایه‌بان‌ها و تلفیق مناسب حمل‌ونقل عمومی با پیاده‌روی است.
وی ادامه می‌دهد: به‌عنوان مثال در شهرهایی همچون آمستردام، افراد از ترکیب پیاده‌روی و حمل‌ونقل عمومی برای دسترسی به خدمات استفاده می‌کنند.
اصفهان با توجه به معماری دوره صفویه، به‌طور طبیعی به‌عنوان یک شهر پیاده‌محور طراحی شده است
مشاور و دستیار شهردار اصفهان در امور شهرسازی و معماری شهری با اشاره به ساختار این کلان‌شهر خاطرنشان می‌کند: اصفهان با توجه به معماری دوره صفویه، به‌طور طبیعی به‌عنوان یک شهر پیاده‌محور طراحی شده است و مسیرهای طولانی پیاده همچون چهارباغ و پل‌های تاریخی، نمونه‌هایی از این ویژگی است.
مهدویان می‌گوید: برای تقویت پیاده‌محوری در اصفهان باید زیرساخت‌ها بهبود پیدا کند، ترافیک کنترل و حمل‌ونقل عمومی به‌عنوان مکمل پیاده‌روی تقویت شود.
وی با اشاره به پیشنهاداتی همچون احیای بلندترین پیاده‌راه تاریخی دنیا در اصفهان و ایجاد رینگ صفر یا منطقه سبز در مرکز شهر اضافه می‌کند: با اولویت دادن به پیاده‌محوری و محدود کردن ورود خودروها، می‌تواند الگویی جهانی برای شهرهای پیاده‌محور باشد.
مشاور و دستیار شهردار اصفهان در امور شهرسازی و معماری شهری با تاکید بر اهمیت فرهنگ‌سازی و آموزش عمومی برای گسترش پیاده‌محوری تاکید می‌کند: مردم را باید تشویق کرد تا به جای استفاده مداوم از خودرو، از ترکیب پیاده‌روی، حمل‌ونقل عمومی، دوچرخه و اسکوترهای برقی بهره‌مند شوند.
مهدویان می‌گوید: با بهبود شاخص‌های زیست‌محیطی و کاهش آلودگی، می‌توان سلامت عمومی را ارتقا داد و فرهنگ پیاده‌روی را در جامعه نهادینه کرد.
وی ادامه می‌دهد: بر اساس مصوبه بیست‌ودوم آذر ۱۳۹۹ مقرر شد نظر به اهمیت حرکت پیاده در شهرهای امروز و وجود بعضی کاستی‌ها و ناهماهنگی‌های موجود در طراحی و احداث و بهره برداری پیاده‌راه‌های شهری، وزارت کشور و شهرداری‌ها باید حداکثر ظرف مدت یک سال در ساختار تشکیلاتی خود بخش ویژه‌ای به‌عنوان متولی مدیریت این سهم از جابه‌جایی ها در شهرها پیش‌بینی و اجرایی کنند و این موضوع نشان‌دهنده درجه اهمیت پیاده‌محوری در زندگی شهری است.
دستیابی به توسعه پایدار با رویکرد شهرهای پیاده‌محور
امیرحسین شبانی، دکترای شهرسازی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: از مهمترین اقداماتی که در مسیرهای پیاده محور باید مورد توجه قرار گیرد، ایجاد کاربری‌های مختلف به خصوص کاربری‌های تجاری است تا سرزندگی و نشاط به این فضاهای شهری تزریق شود و مردم نیز برای حضور در این فضاها بیشتر رغبت داشته باشند.
وی ادامه می‌دهد: ایجاد مسیرها و محورهای پیاده‌روی بسیار ضروری است و چنانچه نسبت به آن‌ها بی‌توجهی شود، هر روز بر معضلات شهری افزوده می‌شود و روند دستیابی به توسعه پایدار نیز با اخلال مواجه خواهد شد.
دکترای شهرسازی تاکید می‌کند: از مهمترین راهکارهای رونق شهرها و افزایش حضور شهروندان در فضاهای شهری، ایجاد مسیرهای سبز و محورهای فرهنگی در شهر است؛ مسیرها و محورهایی که بستر لازم را برای رونق شهرها فراهم کند.
شبانی می‌گوید: البته مشکل تنها مسائل کالبدی نیست، بلکه رویکرد برنامه‌ریزان و مدیران نیز نسبت به این محورها چندان صحیح نیست، چرا که آن‌ها تنها مسائل کالبدی و اصول طراحی را مورد بررسی قرار می‌دهند و به بسترهای محیطی کمتر توجه می‌کنند.
محورها و مسیرهای پیاده‌روی در راستای دستیابی به شهر پایدار و پیاده محور یک ضرورت است
وی اضافه می‌کند: امروزه ایجاد مسیرهای پیاده و محورهای فرهنگی بسیار مورد توجه است، اما صرفاً اقداماتی در حوزه کالبدی، آن نیز به‌صورت محدود انجام شده است و بسترهای محیطی به‌ویژه در حوزه فرهنگی چندان مورد توجه نیست.
دکترای شهرسازی خاطرنشان می‌کند: این محورها و مسیرها در راستای دستیابی به شهر پایدار و پیاده محور یک ضرورت است، اما امروزه با تراکم بیش از اندازه‌ای که در شهرهای ما وجود دارد، ایجاد این محورها بسیار دشوار است.
شبانی می‌گوید: درست است که وجود اجزای کالبدی، نمادها و نشانه‌ها در این مسیرها بسیار مهم است، اما وقوع رویدادهای فرهنگی نیز بسیار اهمیت دارد و به رونق هرچه بیشتر این فضاها کمک می‌کند.
وی ادامه می‌دهد: امید است با تغییر نگرش مدیران و برنامه‌ریزان شهر، این محورها، هم از منظر کمی و هم از منظر کیفی شرایط بهتری را برای استفاده بیشتر شهروندان فراهم کند.
به گزارش ایمنا، بسیاری از شهرها به دلیل فرهنگ استفاده از خودرو، در برابر تغییر به شهر پیاده‌محور مقاومت می‌کنندف از این‌رو آموزش عمومی و مشارکت ساکنان در تصمیم‌گیری‌ها می‌تواند به رفع این مقاومت کمک کند؛ همچنین بسیاری از شهرها نیازمند سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های جدید هستند و این موضوع می‌تواند با استفاده از منابع مالی پایدار و مشارکت بخش خصوصی تسهیل شود.
شهرهای پیاده‌محور نمادی از شهرهای آینده هستند که در آن‌ها انسان و محیط زیست در مرکز توجه قرار دارند و با حرکت به سمت این نوع شهرها، می‌توان آینده‌ای پایدارتر و سالم‌تر را برای نسل‌های آینده تضمین کرد.